فتنه (فقه)فتنه، اختلاف، نزاع و درگیری؛ گمراهی و گناه ؛ کفر است. ۱ - تعریففتنه در اصل به معنای آزمایش و امتحان آمده است و به مناسبت در معانی متعدد و متنوعی به کار می‌رود؛ از آن جمله معانی یاد شده در شناسه و نیز رسوایی، قتل ، جنگ ، سوزاندن و اولاد می‌باشد. مقصود از فتنه در کلمات فقها بر حسب مورد استعمال و کاربرد آن مختلف است که به آنها اشاره خواهد شد. ۲ - احکام مرتبطاز احکام آن در بابهای جهاد ، تجارت ، نکاح و وقف سخن گفته‌اند. ۲.۱ - در جهادفتنه انگیزی میان مسلمانان حرام ، بلکه از گناهان کبیره است؛ از این رو، نمّامی و سخن‌چینی از این جهت که موجب فتنه‌انگیزی می‌شود از گناهان کبیره برشمرده شده است. لیکن ایجاد فتنه و اختلاف میان مشرکان برای تضعیف آنان و تقویت جبهه حق جایز است؛ بلکه برخی آن را بر حسب مصلحت و ضرورت ، مستحب یا واجب دانسته‌اند.تخصیص بعضی فرزندان به هدیه دادن، در صورتی که میان آنان فتنه و نزاع ایجاد کند جایز نیست. [۳]
کلمة التقوی، ج۴، ص۲۴۲.
۲.۱.۱ - فرونشاندن فتنهخاموش کردن آتش فتنه و برقراری صلح و آشتی میان مسلمانان، عملی نیک، پسندیده و مستحب است؛ بلکه در مواردی واجب می‌باشد. ۲.۲ - در تجارتچنانچه فردی برای فرونشاندن آتش فتنه و درگیری میان دو گروه، دیه کشته شده یکی از آن دو طایفه را بر عهده بگیرد، جایز است از زکات به او داده شود تا به تعهد خود عمل کند. در آتش بس میان مسلمانان و کفّار، بازگرداندن کفّاری که مسلمان شده‌اند جایز نیست؛ بلکه شرط آن در پیمان آتش بس با خوف فتنه در صورت بازگرداندن آنان باطل است. ۲.۳ - در نکاحنگاه کردن به نامحرم و نیز گوش دادن به صدای او در صورت خوف فتنه حرام است. بنابر قولی بر غیبت کننده واجب است از کسی که غیبت او را کرده است، حلالیت بطلبد؛ لیکن وجوب آن مشروط به عدم خوف فتنه است. ۲.۴ - در وقففروختن مال وقفی جایز و صحیح نیست؛ لیکن به قول مشهور ، در فرض خوف بروز فتنه و اختلاف میان موقوف‌علیهم جایز است. یاد کردن مسلمان با القاب ناشایست موجب تعزیر است؛ لیکن چنانچه کفّار یکدیگر را با القاب زشت یاد کنند تعزیر نمی‌شوند، مگر در صورت خوف فتنه. غیبت کردن از کسی که میان مسلمانان فتنه می‌افکند و آنان را به گمراهی می‌کشاند جایز، بلکه به قصد نهی از منکر و برحذر داشتن مردم از نزدیک شدن به او واجب است. [۱۴]
مهذب الاحکام، ج۱۶، ص۱۳۰.
۳ - پانویس
۴ - منبعفرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، ج۵، ص۶۴۲، برگرفته از مقاله «فتنه». |